Trường Hương Vinh La Khê Đôi Điều Trước Thập Niên 60

  Tháng 10 năm 1952, thầy Nhiêu Khánh Lữ được Ty Tiểu Học Vụ Thừa Thiên cho dời trường tiểu học Hương Cần về dạy tại đình làng Thế Lại Hạ thuộc xã Hương Sơ. Thời gian đó tại xã Hương Sơ và xã Hương Vinh chưa có trường tiểu học công lập. Học sinh Hương Vinh có một số ít học tại trường Hương Trà - các lớp mở tại dãy nhà ngang ở chợ Đồn nay thuộc phường Phú Bình. Đa số con em đi học tại các trường tư gọi là Gia Tộc yếu lược. Bao Vinh có trường thầy Hộ, thầy Thất. La Khê có trường thầy Thông Lường. Lệ Khê có trường thầy Bằng. Học sinh học năm này qua năm nọ, cuối năm 1952 các trường tư đó phong lớp và cho chuyển vào học trường công Hương Cần. Muốn vào lớp năm Hương Trà (tức là lớp một ngày nay) đầu niên khóa nạp đơn và bốc thăm. Ai không may mắn thì đem con trở về lại trường Gia Tộc yếu lược. Do đó trường Hương Cần xuất hiện tại đình làng Thế Lại Hạ thật đáp ứng được nguyện vọng của toàn dân hai xã.
  Năm đầu tiên trường mở ba lớp: lớp năm, lớp bốn, lớp ba học tại tiền đàng của đình. Hiệu trưởng là thầy Nhiêu Khánh Lữ, còn thêm thầy Trợ Hường, thầy Cát, sau tăng cường cô Hồng, thầy Hàm. Học trò hầu hết đi học trễ tuổi so với ngày nay. Người vào lớp năm cao tuổi nhất năm đó là 16 tuổi, tuổi thấp nhất là 8 tuổi. Nguyện vọng của đa số phụ huynh là “mong cho con đọc được chữ” hoặc cao hơn nữa là “gắng cho có cái bằng primaire”.
  Trận lụt nhằm tháng 8 năm Quý Tỵ (1953) Thừa Thiên tổn thất rất nặng. Trường Hương Cần cũng như các trường khác khai giảng rất trễ với cơ sở bàn ghế chẳng còn gì. Đứng trước khó khăn đó thầy Lữ đã cùng một số ít phụ huynh học sinh đi vận động những nhà khá giả tại địa phương, những nhà hảo tâm, những vị bô lão uy tín để xin hoặc mượn ván, ngựa phản kê lót cho học trò học. Qua năm 1954 học trò học tại đình làng đã hơn 200. Trường được các vị bô lão ở làng La Khê cho mượn tiền đàng các nhà thờ họ để mở lớp dạy và vận động rộng rãi dân làng La Khê góp ván góp ngựa. Vì thế qua năm học 1955 trường Hương Cần chuyển hết học sinh về học tại làng La Khê. Tại hai chái hai bên nhà thờ họ Cung - ở đầu làng La Khê - dạy hai lớp trên 100 học sinh, tại nhà thờ họ Lê Tấn dạy một lớp 60 học sinh và tại trụ sở ấp La Khê, xây dựng cuối năm 1955 (ở vị trí hai cây nhãn trước đình làng La Khê ngày nay) dạy một lớp 70 em chuyển từ đình Thế Lại Hạ qua. Thầy Hiệu trưởng dạy và đặt văn phòng tại nhà bác Lập ở trong khuôn viên nhà thờ họ Cung ngang với chùa La Khê ngày nay. Tháng 10 năm 1955 một lần với việc xây trụ sở ấp, thầy Hiệu trưởng và quý vị phụ huynh đã đặt đá xây dựng trường ở đám đất 4 sào rưỡi cạnh đình làng La Khê song không tiến hành được vì ngân sách cho trường Hương Cần không thể sử dụng để xây dựng cơ sở trên đất La Khê thuộc xã Hương Vinh được. Phải một năm sau, tháng 10 năm 1956, do sự vận động tích cực của quý vị thân hào nhân sĩ, quý vị trong ban chấp hành phụ huynh học sinh và thầy Hiệu trưởng, trường La Khê được xây dựng với kinh phí hoàn toàn do thầy Hiệu trưởng và quý vị phụ huynh đi quyên góp. Đó là 3 phòng học đầu tiên (kế đình, trong dãy 5 phòng nhìn ra đường ngày nay). Do kinh phí hạn hẹp chỉ đủ xây, không tô, lợp tranh, cửa lớn, cửa sổ đều làm bằng phên tre chống. Đến cuối năm 1957 trường ổn định được 5 lớp. Cũng trong thời gian đó, trường Hương Trà đã được xây dựng hoàn chỉnh ở phần đất giáp Bao Vinh và Thế Lại Thượng (nay là trường tiểu học số 1 Hương Vinh), nên phần lớn con em học sinh Bao Vinh và một số ít ở Địa Linh xin học ở Hương Trà để đi lại sạch sẽ hơn, ít bị thấp lụt hơn. Do đó học sinh niên khóa 1957 còn khoảng 300 em.

  Năm học 1958-1959 thầy Lữ và một số thầy cô cũ của Hương Cần phải về dạy lại tại làng Hương Cần (nay là Hương Toàn), do đó trường Hương Cần bàn giao lại cơ sở và học sinh cho trường La Khê với tên mới là trường tiểu học Hương Vinh. Thầy Trần Văn Liêu làm hiệu trưởng cùng các thầy cô cũ và mới: Thầy Nguyễn Cát, cô Lâm Thị Tịnh An, cô Nguyễn Thị Chế, cô Trần Thị Hữu. Và cũng trong lần bàn giao trọng thể, công nhận sự có mặt của trường tiểu học Hương Vinh với hiệu trưởng và thầy cô mới này đã hình thành Ban Chấp Hành Hội Phụ Huynh Học Sinh La Khê Hương Vinh gồm: Bác Trần Nghé, bác Trần Ngọc Doãn (Địa Linh), bác Đỗ Hành, bác Cung Trọng Thại, bác Phan Minh Chương (La Khê) là những vị đã quyết tâm thuyết phục các vị lão làng, vận động tiền bạc cùng thầy Hiệu Trưởng cũ xây dựng cho được tại đất La Khê.
  Như vậy trường tiểu học số 2 Hương Vinh ngày nay được chính thức khởi công xây dựng vào tháng 10 năm 1956 và chính thức mang tên trường tiểu học Hương Vinh vào tháng 10 năm 1958: Ba lớp học tại ba phòng mới, một lớp học tại trụ sở ấp và một lớp còn học nhờ tại tiền đàng nhà thờ họ Lê Tấn. Lớp nhất 54 học sinh (năm cuối của trường). Lớp năm 72 học sinh (năm đầu của trường). Tổng số học sinh trên 300. (Tháng 5 năm 1959 trong số 54 học sinh được xét miễn thi, được cấp văn bằng tiểu học 36 người. Trong 36 người này còn đủ tuổi thi vào đệ thất công lập chưa được 20 người, số còn lại có bằng tiểu học rồi ở nhà không đi học nữa. Trong 20 người thi năm đó đậu đệ thất 5 người, một con số kỷ lục chưa trường tiểu học vùng ven nào đạt được).   Hồi đó học sinh đi học một ngày hai buổi, chiều thứ năm, chiều thứ bảy, ngày chủ nhật và các ngày lễ được nghỉ. Trước năm 1961 còn ảnh hưởng chương trình Pháp nên học sinh được nghỉ luôn các ngày lễ độc lập của Pháp, sau này bỏ dần. Chương trình lớp nhì lớp nhất có học tiếng Pháp. Trong thời khóa biểu xen lẫn đức dục, số học, làm văn, sử ký, địa lý, vệ sinh thường thức, chính tả, thủ công, nông phố còn có Vocabulaire, Orthographe, Lecture… Qua năm 1957 không thấy có môn Nông Phố trong thời khóa biểu nữa. Lên lớp ba mới phải học nhiều sách cho đến lớp nhất, năm nào cũng: Vệ sinh thường thức sau đổi là Khoa học thường thức của Ưng Luận, Sử ký của Trần Đinh, Toán của Trần Tiếu, v.v… Cũng do việc cải cách giáo dục chậm và từ từ nên đại thể con em nhà quê ít tốn khoản tiền mua sách mới đầu năm học. Sách của anh đầu có thể dùng cho em út được.

  Thầy giáo, cô giáo luôn luôn là tấm gương sáng cho học trò. Sổ soạn bài của thầy, của cô (nay gọi là giáo án) thường được viết có nét rõ ràng cẩn thận và thầy cô thường đưa lên cho từng bàn xem chữ, cách trình bày. Thầy giữ sổ điểm, liên đội trưởng (lớp trưởng) giữ sổ điểm danh. Học trò nào chữ đẹp viết sạch sẽ thường được phân công viết vở luân hoán. Học trò lớp ba trở xuống chỉ được phép viết viết muỗng chấm mực (cho có nét), lên lớp nhì lớp nhất mới được phép viết viết mực bơm gọi là viết máy. Viết bi (viết nguyên tử) tuyệt đối cấm. Mực đỏ chỉ dành riêng cho cô thầy phê vào vở, sửa bài và cho điểm. Giữa thập niên 50 và 60, học sinh trường làng hầu hết là con nhà nông, việc giúp đỡ cha mẹ chiếm gần hết thời gian trong các ngày nghỉ. Tuổi lớn song ăn mặc không sạch sẽ vì thiếu áo quần. Sách vở thiếu. Nói năng chất phác vụng về có khi thô thiển. Thầy cô đa số ở phố về vẫn xem học trò như con em mình: roi mây, thước sắt mới ổn định nổi lớp học gần 60 có khi trên 70 học sinh, đủ hạng tuổi, luộm thuộm, nhốn nháo và thường rất mất vệ sinh. Dần dần với nỗ lực hết sức, thầy cô đã tập cho học trò của mình vào nề nếp và khám phá bồi dưỡng những trò có năng lực, động viên phụ huynh, giúp đỡ thiết thực cho các học trò lên… Những phẩm chất quý hóa và trong sáng của thầy giáo ngày ấy giờ còn đọng mãi trong tâm tư của những học trò cũ.

  Từ ngày xây dựng trường La Khê đến nay ngót 40 năm, qua 12 vị hiệu trưởng cùng rất đông giáo viên, có giáo viên là học trò cũ của thập niên 60 trở lại làm giáo viên của trường. Những cố gắng của quý vị hiệu trưởng kế tục hợp lực với các hội phụ huynh học sinh qua từng thời gian đã đưa trường tiểu học Hương Vinh ngày càng đi lên. Đến nay trường đã có 8 phòng học, một văn phòng, một thư viện nằm trên đám đất bên, sau đình làng La Khê. Tất cả đã được lợp ngói, vách tường tô quét đẹp, cửa lớn cửa sổ đàng hoàng. Tường quanh trường được xây, sơn quét nối với thành ngoại trụ biểu đình làng trong bóng cây rợp mát tạo nên khung cảnh thật trang trọng, thật dễ thương. Dù ngày nay trường tiểu học Hương Trà đã là trường tiểu học số 1 Hương Vinh, trường tiểu học Hương Vinh là trường tiểu học số 2 Hương Vinh - được tách rời ra khỏi trường phổ thông cơ sở Hương Vinh cũ - song phụ huynh các làng kế cận cứ quen gọi trường Hương Vinh số 1 là trường Hương Trà và trường Hương Vinh số 2 là trường La Khê.
  Năm học 1996-1997 này trường có 540 học sinh gồm 15 lớp, từ lớp 1 đến lớp 5.
Trường Hương Vinh La Khê có bộ mặt tươi sáng ngày nay không thể không nói đến nỗ lực của Ban Giám Hiệu nhất là thấy hiệu trưởng đương nhiệm và Hội Đồng Giáo Dục Xã đứng đầu là vị chủ tịch xã trẻ tuổi cùng phân Hội Phụ Huynh Học Sinh là cựu học sinh của trường đã có quyết tâm rất lớn, dành mọi ưu tiên cho giáo dục, tạo cơ sở vật chất đầy đủ nhất để đạt được hiệu quả cao nhất trong dạy và học- điều mà mọi người hằng mong ước.